چم و خم های یک بازی
بازی از فعّالیّت های اساسی کودکان است. آن ها از طریق بازی و از راه تجربه دنیای اطراف خویش را می شناسند. کودکان به هنگام بازی می توانند به نتیجه ی رفتار خود پی ببرند، دیدگاه ها و احساساتشان را بیان نمایند، با تخیّل آرزوهایشان را به واقعیّت نزدیک نمایند و بر نگرانی ها و اضطراب های خود فایق آیند.
در حین بازی است که کودکان توانایی های جسمی خود را شناخته و در جهت تقویت و ایجاد مهارت تلاش می نمایند. از این رو ارزش بازی در ابعاد مختلفی چون ارزش های جسمانی، عاطفی، شناختی، اخلاقی و دیگر ابعاد قابل پی گیری است.
« ویژگی های بازی و اسباب بازی مناسب »
۱- با سنّ کودک متناسب است.
۲- خلّاقیّت را تامین می کند.
۳- دارای قالب و محتوای متنوّع است.
۴- ساده و در عین حال ایمن است.
اسباب بازی های دارای مکانیزم های پیچیده و یا ظاهری غیر معمول، در برخوردهای ابتدایی کودک را هیجان زده کرده و به طور مشخّصی او را شادمان می نماید، در حالی که اسباب بازی های ساده، در ابتدا هیجان خاصّی را در کودک ایجاد نمی کند، اما در ادامه، توجّه و رغبت کودک به آن ادامه می یابد. در هر بار بازی با آن ، به دلیل امکان هرنوع تغییر توسّط کودک، جذّابیّت افزون تری به وجود می آورد.
در مقایسه موادّ طبیعی و مصنوعی نیز، اثرات موادّ طبیعی غیر قابل انکار است. به عنوان مثال استفاده از « خمیر بازی» در عین تأمین خلّاقیّت قابل قیاس با « گل رس» نمی باشد.
بازی های جسمی
هدف از این گروه بازی ها ، ارتقاء مهارت های بدنی است. تغییر الگوهای تغذیه ای و حرکتی و ضعف مهارت های جسمانی کودکان ، وجه دیگری از اهمّیّت این گروه را تأکید می نماید.
انواع فعّالیّت های حرکتی چون : دویدن، پریدن، و جهیدن، با افزودن رکورد گیری در هر یک از فعّالیّت ها می توان جنبه ی هدف دار نمودن آن ها را دنبال کرد.
فعّالیّت هایی که با انواع توپ ها می توان انجام داد.
مجموعه ی « دست ورزی ها»، کار با « گل رس»، « خمیر بازی» و « ماسه» .
مجموعه ی « نشانه روی ها»، که با توپ های سبک، حلقه های پلاستیکی و …می توان انجام داد.
فعّالیّت هایی با هدف تأکید بر استفاده ی از حواس ، مانند تشخیص اشیا به کمک لامسه در زمان بسته بودن چشم ها، حدس وقایع و یا عناصر با کمک حس شنوایی ، بویایی و … .
– تمرین با ابزارهایی چون طناب بازی، میله ی تعادل، دوچرخه و … .
بازی های شناختی
هدف از این گروه بازی ها، بالا بردن مهارت های ذهنی است.
-انواع پازل ها، جور چین ها ، مازها ، لگوها.
– کشف روابط ، استفاده از بازی هایی چون بازی رابطه ، انواع دومینوها .
– کشف شباهت ها و تفاوت ها در دو پدیده ی طبیعی (چون میوه ها، گیاهان) و یا تصاویر.
– شرح وقایع، اتّفاقات، داستان ها و…. .
– حفظ اشعار موزون و یا آیات قرآن و…. .
بازی های اجتماعی
هدف از انجام این بازی ها، بالا بردن مهارت های ارتباطی است. بازی هایی چون ایفای نقش در قالب اعضای خانواده، یک گروه خاص (دریا نورد، کوه نورد و…)، خرید و فروش، بازی هایی که با اسباب بازی ها و یا آدمک ها انجام می گیرد.
بازی های خلّاق
هدف از انجام این گروه، بالا بردن خلا قیّت در افراد است. باید یاد آوری نمود که گروه های دیگر بازی ها نیز تأمین کننده ی این هدف هستند. مجموعه ای از وسایل بی استفاده و حتّی دور ریختنی ، مواد طبیعی بی خطر و هر آن چه در اطراف ما وجود دارد، منابع قابل توجّهی برای این گروه از بازی ها هستند. کودک در این بازی ها ترکیب عناصر مختلف و شناخته شده و ایجاد یک ترکیب جدید رامی آزماید. ساخت انواع «کلاژها» عمده ترین فعّالیّت این بخش را تشکیل می دهد. کلاژهای کاغذ رنگی ، پارچه، نخ، برگ های طبیعی، صدف ها، حبوبات، چوب کبریت، چوب بستنی، تراشه های مداد و چوب، ماسه های رنگی و … .
– کاغذ و تا .
-برش های گوناگون و متقارن کاغذ.
– ساخت آویز ها (موبیل ها) .
– ساخت انواع بادبادک.
– ساخت اشیا، میوه ها و حیوانات با گل رس، خمیر بازی و … .
بازی های عاطفی
هدف از این گروه بازی ها ، بالا بردن سطح احساسات انسانی و نیز شناخت آن ها است. در بازی های اجتماعی نیز این هدف تا حدودی تأمین می شود. عمده ی فعّالیّت مناسب این دوره برای کودک در این گروه ، نگهداری از حیوانات خانگی و انجام امور ساده ی کشاورزی است. داشتن تکه زمین کوچک یا یک جعبه برای کاشت بذرهای مختلف و یا گل ها بسیار قابل توجّه است.
بازی های کامپیوتری
پیشرفت های سریع تکنولوژی و شیوع رایانه و بازی های رایانه ای ، همواره پرسش هایی در مورد میزان و چگونگی استفاده از آن را به دنبال دارد. معمولا این بازی ها به ۵ گروه اصلی تقسیم می شوند:
۱- بازی های استراتژیک مثل انواع جور چین ها و پازل ها
۲- بازی های مبارزه ای تک نفره
۳- بازی های ایفای نقش
۴- بازی های شبیه ساز
۵- بازی های ماجرایی
ظهور پدیده ی جدید « اعتیاد به بازی های رایانه ای » یاد آور این نکته است که مقدار زمانی استفاده از این بازی ها، دردوره ی کودکی ، اهمّیّت ویژه ای دارد. حدّاکثر زمان استفاده ی مداوم از این بازی ها حدود ۴۵ دقیقه در روز می باشد.
چند توصیه:
۱- جدی گرفتن بازی و زمینه ی ادامه و بسط آن.
۲- انتخاب بازی با توجه به سن و ویژگی های کودک.
۳- مکان مشخص برای بازی.
۴- لذّت بردن از بازی با کودک.
۵-نظارت بر بازی کودکان در هنگامی که کودک در خارج منزل بازی می کند.
۶- انتخاب زمان بازی توسط کودک.
۷- مقایسه نکردن بازی کودک با بازی کودکان دیگر .
۸- عدم مداخله در بازی های آزاد کودک.
۹- مراقبت برای ایمنی و نظافت.
۱۰- بردباری و صبور بودن در مقابل کودک .
۱۱- تشویق خلا قیّت و ابتکار کودکان در بازی .
۱۲- توجّه به بد آموزی نداشتن بازی ها.
۱۳- ساختن بازی های مشابه و بازی کردن با کودکان .
دست یابی به اهداف مختلف بازی به منظور تأمین رشد در دوره ی کودکی، زمانی میسّر است که بزرگ ترها با صبر و حوصله با آن برخورد کنند، بازی را جدّی بدانند. هیچگاه کودکان را مجبور به بازی خاصّی ننمایند و آن ها را با هم مقایسه نکنند. برای حصول به نتایج مطلوب ، با کودکان هم بازی باشند و از آن لذّت ببرید. بدانیم که انجام یک بازی لذت بخش به زمان و مکان و ابزار خاصّی نیازمند نیست و هر زمان و موقعیّتی ، در دوره ی کودکی ، به سادگی به موقعیّت بازی تبدیل می گردد.